Đồng chí Trần Phụng Vĩ sinh ngày 02 tháng 02 năm 1905 tại xã Song Thuận, huyện Châu Thành, tỉnh Mỹ Tho (nay là tỉnh Tiền Giang).

Đồng chí sinh ra trong một gia đình trung nông, lúc nhỏ được cha mẹ cho theo học chữ Nho và Sơ học tại địa phương. Lúc đồng chí trưởng thành cũng là lúc phong trào yêu nước tại địa phương hoạt động sôi nổi; đồng chí tích cực tham gia, đồng thời chủ động gây dựng cơ sở cho Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại địa phương. Sau thời gian vận động, giác ngộ, đồng chí đã thành lập một Chi bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại Vĩnh Kim (đây cũng là địa bàn hoạt động, gây dựng phong trào, tổ chức lực lượng cho Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên của đồng chí Tôn Đức Thắng), từ đó làm hạt nhân lan sang Long Hưng, Long Định, Thạnh Phú... rất nhanh.

Đầu tháng 12 năm 1929, đồng chí Ngô Gia Tự, đại biểu của Đông Dương Cộng sản Đảng đến xã Vĩnh Kim (quận Châu Thành) kết nạp đảng viên, xây dựng cơ sở Đảng. Đồng chí thành lập Chi bộ Đông Dương Cộng sản Đảng đầu tiên ở Mỹ Tho tại xã Vĩnh Kim, rồi phát triển ra nhiều xã ở quận Châu Thành. Do vậy, cuối tháng 12 năm 1929, đồng chí Trần Phụng Vĩ được kết nạp vào Đảng Cộng sản tại huyện Châu Thành, Mỹ Tho.

Di tích lịch sử Rạch gầm- Xoài mút huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang, quê hương đồng chí Trần Phụng Vỹ

Đồng chí cùng các đồng chí trong tổ chức nỗ lực tuyên truyền, vận động, giác ngộ quần chúng nên đã xây dựng được 7 tổ chức Đảng, 12 tổ chức nông hội xã trong khu vực huyện Châu Thành.

Trước tình hình cơ sở Đảng phát triển mạnh, Ban Tổng ủy Đông Dương Cộng sản Đảng được thành lập để có thống nhất lãnh đạo. Đầu năm 1930, đồng chí Nguyễn Ái Quốc triệu tập hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản tại Hương Cảng (Trung Quốc).

Sau hội nghị thành lập Đảng, 2 đại biểu là Châu Văn Liêm và Nguyễn Thiệu ở Nam Kỳ trở về Sài Gòn liên lạc với Ban lâm thời chỉ đạo của Án Nam Cộng sản Đảng và đồng chí Ngô Gia Tự thành lập “Ban lâm thời chấp ủy” Đảng Cộng sản Việt Nam ở Nam Kỳ.

Ban lâm thời chấp ủy phân công cán bộ về Mỹ Tho - Gò Công tiến hành thống nhất các cơ sở Đảng. Tháng 02 đến tháng 4 năm 1930, các chi bộ Đảng Cộng sản ở Mỹ Tho - Gò Công được thống nhất và xây dựng thêm như: ở quận Châu Thành có Chi bộ Vĩnh Kim, Song Thuận, Kim Sơn, Long Hưng...

Cuối tháng 4 năm 1930, Tỉnh ủy lâm thời Mỹ Tho vừa thành lập, đã triệu tập hội nghị mở rộng tại xã Thạnh Phú, quận Châu Thành. Đồng chí Trần Phụng Vĩ được phân công giữ nhiệm vụ Bí thư Huyện ủy Châu Thành. Sau khi phân tích một cách cụ thể tình hình ở địa phương, hội nghị nhất trí phát động quần chúng trong tỉnh đấu tranh chống thuế, chống bắt đi làm xâu, chống đi canh tuần ban đêm... nhân Ngày kỷ niệm Quốc tế Lao động (ngày 01 tháng 5), nhằm biểu dương lực lượng cách mạng, chào mừng Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời.

Ngày 01 tháng 5 năm 1930, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, cuộc bái thị của 7 chợ thuộc quận Châu Thành: Chợ Giữa (Vĩnh Kim), chợ Thuộc Nhiêu (xã Dưỡng Điểm), chợ Bưng (xã Tam Hiệp), chợ Nhị Bình (xã Nhị Bình), chợ Rau Răm (xã Kim Sơn), chợ Bình Đức (xã Bình Đức), chợ Xoài Hột (xã Thạnh Phú) đã đồng loạt nổ ra, nhằm mục đích chống thuế chợ quá nặng. Cuộc bãi thị đã làm bọn thầu các chợ lo sợ, chúng buộc phải giảm tiền thuế chợ và cuộc bãi thị đã giành thắng lợi.

Sau cuộc biểu tình, bãi thị này, đồng chí bị địch bắt, kết án 2 năm tù. Hết hạn tù, đồng chí lại tiếp tục lao vào xây dựng phong trào, gây dựng lại tổ chức ở các tỉnh miền Tây, chống lại sự khủng bố trắng của địch sau đợt bố ráp của địch vào cuối năm 1932, phong trào đấu tranh của công nông và các tầng lớp khác tạm lắng xuống. Hầu hết các cấp ủy và nhiều cơ sở bị phá đi phá lại nhiều lần. Đồng chí tiếp tục bị địch bắt, kết án 2 năm tù.

Ra tù, đồng chí móc nối lại cơ sở, tổ chức và được Đảng tín nhiệm phân công lập lại Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn, do đồng chí làm Bí thư và tham gia vào Xứ ủy mới do đồng chí Trần Văn Giàu làm Bí thư.

Đến năm 1935, đồng chí bị địch bắt lần thứ ba, bị địch kết án 7 năm tù và đày biệt xứ 10 năm.

Đến tháng 3 năm 1945, nhân cơ hội Nhật đảo chính Pháp, đồng chí cùng nhiều đồng chí khác tổ chức vượt ngục thành công. Sau ngày 09 tháng 3 năm 1945, các đồng chí từ Bà Rá về tăng cường cho các cấp ủy Đảng đã có ở địa phương. Đồng chí Tô Ký được Ban Thường vụ Tỉnh ủy Gia Định (nhóm Giải phóng) bổ sung vào Ban Thường vụ Tỉnh ủy. Ngày 20 tháng 3 năm 1945, đồng chí Trần Phụng Vỹ (Dân Tôn Tử) cùng các đồng chí nhóm Giải phóng họp tại Xoài Hột (Mỹ Tho) lập Xứ ủy lâm thời Nam Kỳ và bầu đồng chí Trần Phụng Vỹ làm Bí thư Xứ ủy lâm thời (nhóm Giải phóng). Xứ ủy (nhóm Giải phóng) tiếp tục ra báo Giải phóng và ra thêm báo Độc lập, xúc tiến việc tuyên truyền, vận động tổ chức và mở rộng các đoàn thể cứu quốc của Việt Minh.

Thành phố Mỹ Tho,Tiền Giang

Đến tháng 4 năm 1945, Xứ ủy Giải phóng lâm thời đã tổ chức được 10 Tỉnh ủy lâm thời và 6 Ban Cán sự tỉnh, họp Đại hội đại biểu tại Bà Điểm (Hóc Môn) lập ra Xứ ủy chính thức gọi là Xứ bộ Nam Kỳ Đảng Cộng sản Đông Dương do đồng chí Lê Hữu Kiểu làm Bí thư.

Năm 1949, đồng chí chuyển lên công tác ở Ban Chính trị Khu và sau đó đi dự Đại hội Đại biểu Toàn quốc lần thứ II. Trong thời gian ở Trung ương, đồng chí tham gia hai lớp lý luận chính trị tại trường Nguyễn Ái Quốc (khóa I, H]).

Năm 1955, đồng chí công tác tại Bộ Nông lâm và được bổ nhiệm quyền giám đốc Sở Quốc doanh Nông nghiệp.

Năm 1958, đồng chí được điều động công tác ở Ban Công tác Nông thôn; sau đó về Vụ Hợp tác hóa, Tổng Cục Thủy sản với nhiệm vụ là Vụ phó.

Đến năm 1966, đồng chí giữ nhiệm vụ Vụ trưởng Vụ địa phương miền Nam thuộc Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Trung ương. Sau thời gian dài tham gia cách mạng, đồng chí về nghỉ hưu và từ trần vào năm 1989.

Trung Ngô (Tổng hợp)