Đồng chí Võ Chí Công, tên khai sinh là Võ Toàn, sinh ngày 07/8/1912 tại làng Khương Mỹ, tổng Phú Quý, phủ Tam Kỳ, nay thuộc xã Tam Xuân 1, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Sinh ra và lớn lên trong một gia đình yêu nước, cách mạng, ở một vùng đất giàu truyền thống văn hóa, yêu nước chống giặc ngoại xâm, người thanh niên yêu nước Võ Chí Công đã sớm giác ngộ cách mạng, tham gia hoạt động trong phong trào thanh niên yêu nước ở cơ sở những năm 1930 – 1931.

Tháng 5/1935, được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam). Năm 1936, đồng chí làm Bí thư Chi bộ ghép (một số xã thuộc huyện Tam Kỳ); tháng 1/1940, làm Bí thư Phủ ủy Tam Kỳ tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng; tháng 3/1940, làm Bí thư Tỉnh uỷ lâm thời tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng. Năm 1941, đồng chí được cử vào Xứ ủy Trung Kỳ, phụ trách các tỉnh từ Quảng Nam - Đà Nẵng đến Phú Yên; năm 1942, được phân công vào gây dựng cơ sở tại các tỉnh vùng Nam Trung Bộ. Năm 1943, đồng chí bị địch bắt, giam tại phủ Tam Kỳ. Địch đã dùng cực hình tra tấn dã man, nhưng không khuất phục được tinh thần, ý chí của người cộng sản. Chính quyền thực dân đã kết án đồng chí tù chung thân, sau đó giảm xuống 25 năm tù, giam ở nhà lao Hội An, sau bị đày đi nhà tù Buôn Ma Thuột. Tại đây, đồng chí đã tham gia ban lãnh đạo tù nhân của những người tù cộng sản, được tổ chức thành từng nhóm bí mật dưới tên gọi là “lực lượng kiên trung”. Sau khi Nhật đảo chính Pháp (ngày 9/3/1945), đồng chí được trả tự do và trở về tiếp tục hoạt động cách mạng. Đồng chí đã thể hiện là một người chiến sĩ cách mạng kiên trung, gan dạ trong thời kỳ khôi phục và phát triển phong trào cách mạng ở Quảng Nam những năm 1939 - 1945.

Đồng chí Võ Chí Công (bên phải) ở chiến trường Khu 5. Ảnh tư liệu (CAND)

Sau khi Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, đồng chí Võ Chí Công đã cùng ủy ban Nhân dân cách mạng lâm thời trực tiếp chỉ đạo xây dựng chính quyền cách mạng và lực lượng vũ trang ở Quảng Nam - Đà Nẵng. Đã nhạy bén, sáng tạo, quyết đoán trong lãnh đạo nhân dân Hội An chớp lấy thời cơ, khởi nghĩa sớm hơn kế hoạch, lãnh đạo nhân dân toàn tỉnh nhất tề đứng lên, đập tan xiềng xích nô lệ, đưa Quảng Nam trở thành một trong những tỉnh giành chính quyền sớm nhất cả nước vào ngày 18/8/1945. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đồng chí là một trong những nhà lãnh đạo chủ chốt của Liên khu 5, lãnh đạo Nhân dân Liên khu 5 kiên cường chiến đấu, tăng gia sản xuất, chia lửa với chiến trường chính Bắc Bộ, góp phần vào thắng lợi chung của cả nước với đỉnh cao là chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, buộc Pháp phải ký Hiệp định Giơ-ne-vơ, lập lại hòa bình ở Việt Nam. Ngoài ra, đồng chí được Đảng giao nhiệm vụ giúp đỡ cách mạng Campuchia, trên cương vị Bí thư Ban cán sự Đông Bắc Miên, đồng chí đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, đồng chí Võ Chí Công được Trung ương Đảng tin tưởng giao nhiều trọng trách: Phó Bí thư Trung ương Cục miền Nam, Phó Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, Bí thư Liên khu ủy 5, Bí thư Khu ủy kiêm Chính ủy Quân khu 5... Trên cương vị là Bí thư Khu ủy kiêm Chính ủy Quân khu 5, đồng chí đã vượt qua mọi gian khổ, hy sinh, kiên trì bám đất, bám dân, luôn đi sát cơ sở, sát phong trào, tổ chức chỉ đạo quân và dân Liên khu 5 chiến đấu không lùi bước, giành được nhiều thắng lợi to lớn. Suốt 21 năm kiên cường bám trụ, hoạt động, chiến đấu ở chiến trường ác liệt, đồng chí đã lãnh đạo quân và dân miền Nam, đặc biệt là ở Liên khu 5 chiến đấu không lùi bước, giữ gìn và phát triển lực lượng, đánh bại các chiến lược leo thang chiến tranh của đế quốc Mỹ, từ “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ” đến “Việt Nam hóa chiến tranh”… Đồng chí đã đề xuất với Trung ương nhiều vấn đề có tính chiến lược về con đường của cách mạng miền Nam, đóng góp vào việc xây dựng dự thảo Nghị quyết Trung ương 15, mở ra bước ngoặt lớn cho cách mạng miền Nam. Đặc biệt, đồng chí Võ Chí Công đã nhạy bén nắm bắt tình hình, kịp thời đề xuất Bộ Chính trị, chớp thời cơ giải phóng hoàn toàn Quảng Nam - Đà Nẵng vào ngày 29/3/1975 sớm hơn kế hoạch, góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà. Gần 30 năm lãnh đạo quân dân Quảng Nam - Đà Nẵng và Khu 5 chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, đồng chí Võ Chí Công đã có nhiều cống hiến to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, hòa bình, thống nhất đất nước. Những mốc son trên con đường hoạt động cách mạng thời kỳ này của đồng chí đã được ghi vào lịch sử của Đảng ta, tô đậm trang sử kháng chiến oai hùng của quân và dân Nam Trung Bộ.

Đồng chí Võ Chí Công ký lệnh công bố Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992,
ngày 13/4/1992 tại Phủ Chủ tịch. (Nguồn: Ảnh tư liệu)

Sau ngày hòa bình thống nhất, đồng chí Võ Chí Công được Đảng, Nhà nước điều động về Trung ương, giao giữ nhiều trọng trách. Năm 1975, đồng chí được phân công làm Phó ban đại diện của Trung ương Đảng và Chính phủ ở miền Nam, phụ trách Khu 5; năm 1976, được bầu làm đại biểu Quốc hội khoá VI, được cử giữ chức Phó Thủ tướng Chính phủ, kiêm Bộ trưởng Bộ Hải sản. Tháng 12/1976, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng, đồng chí tiếp tục được bầu lại vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng và được Ban Chấp hành Trung ương bầu vào Bộ Chính trị; năm 1978, làm Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Trưởng Ban Cải tạo nông nghiệp miền Nam; tháng 4/1981, được bầu làm đại biểu Quốc hội khoá vu và được cử giữ chức Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng. Tháng 3/1982, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng, đồng chí tiếp tục được bầu lại vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng, được Ban Chấp hành Trung ương và Ban Bí thư phân công làm Thường trực Ban Bí thư; tháng 6/1986, được phân công giữ chức Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng. Tháng 12/1986, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng, đồng chí tiếp tục được bầu lại vào Ban Chấp hành Trung ương và được Ban Chấp hành Trung ương bầu vào Bộ Chính trị và được cử tham gia Đảng uỷ Quân sự Trung ương; tháng 4/1987, được bầu làm đại biểu Quốc hội khoá VIII và được Quốc hội bầu làm Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng. Trên cương vị Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ tịch Ủy ban Sửa đổi Hiến pháp năm 1980, đồng chí cùng với Hội đồng Nhà nước tập hợp rộng rãi ý kiến của nhân dân, kiên trì đấu tranh với quan điểm sai trái, kiên định những nội dung cơ bản về dân chủ, pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Hiến pháp sửa đổi năm 1992 - Hiến pháp của thời kỳ đổi mới đất nước được thông qua, có sự đóng góp quan trọng của đồng chí Võ Chí Công. Đồng chí đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VII (tháng 6/1991) và khoá VIII (tháng 6/1996) đến Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa VII; đại biểu Quốc hội các khoá VI, VII, VIII. Những năm tháng là cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng, đồng chí Võ Chí Công đã tích cực góp ý kiến với Đảng và Ban Chấp hành Trung ương đối với những vấn đề lớn, quan trọng về tăng cường sự lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng.

Đồng chí Võ Chí Công từ trần ngày 08/9/2011. Gần 100 năm tuổi đời, 76 năm tuổi Đảng, đồng chí Võ Chí Công đã phấn đấu trọn đời mình và có những cống hiến hết sức to lớn đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta. Đồng chí đã được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng, Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng và nhiều huân, huy chương cao quý khác.

Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí Võ Chí Công luôn gắn liền với những chặng đường đấu tranh đầy gian khổ, hy sinh nhưng rất vẻ vang, hào hùng của Đảng ta, nhân dân ta. Đồng chí là tấm gương cao đẹp của một người chiến sĩ cách mạng kiên cường, suốt đời phấn đấu cho độc lập, tự do dân tộc, hạnh phúc của nhân dân. Kỷ niệm 110 năm Ngày sinh đồng chí cố Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Võ Chí Công giữa lúc toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta đang tích cực thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Kết luận 01 về đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện các nghị quyết Trung ương về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, chúng ta mãi mãi biết ơn công lao to lớn và học tập noi gương đồng chí Võ Chí Công, nguyện đem hết sức mình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đoàn kết nhất trí, chung sức chung lòng, cùng nhau phát huy thuận lợi, vượt qua khó khăn thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đặt ra trong năm 2022 và những năm tiếp theo, đưa công cuộc đổi mới của đất nước tiếp tục tiến lên, giành những thành tựu mới to lớn hơn nữa, toàn diện hơn nữa, quyết tâm đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

P.TTTT-LLCT