Đồng chí Lê Văn Lương, tên thật là Nguyễn Công Miều, sinh ngày 28/3/1912, trong một gia đình nho học, khoa bảng yêu nước, tại xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên. Năm 1927, Đồng chí gia nhập Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên. Tháng 6 năm 1929, Đồng chí gia nhập Đông Dương Cộng sản Đảng - một tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tháng 8 năm 1929, đồng chí được cử vào Sài Gòn hoạt động để gây dựng cơ sở cách mạng. Tháng 01 năm 1930, đồng chí Ngô Gia Tự thay mặt Trung ương Đông Dương Cộng sản Đảng công nhận đồng chí là đảng viên chính thức của Đảng. Sau khi trở thành đảng viên chính thức, Đồng chí càng tích cực hoạt động nhằm xây dựng cơ sở và phát triển đảng viên mới trong công nhân, lao động Sài Gòn - Chợ Lớn.

Đến tháng 3 năm 1931, khi đang tích cực hoạt động trong phong trào công nhân thì bị thực dân Pháp bắt giam ở Khám Lớn Sài Gòn. Năm 1933, đồng chí Lê Văn Lương bị kết án tử hình trong “Vụ án Đảng Cộng sản Đông Dương”. Do sự vận động và đấu tranh của quần chúng nhân dân, đặc biệt là của các nghị sĩ tiến bộ Pháp, đòi bỏ án tử hình và trả tự do cho tù chính trị ở Đông Dương, Đồng chí được giảm xuống án chung thân và bị đày ra Côn Đảo. Suốt 15 năm lao tù, trong đó có 11 năm bị đày ải tại Nhà tù Côn Đảo, đồng chí Lê Văn Lương luôn giữ vững khí tiết cách mạng, phẩm chất cộng sản.

Cách mạng Tháng Tám thành công, Đồng chí được đón về đất liền, tiếp tục hoạt động cách mạng, cùng nhân dân ta bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Tháng 10 năm 1945, Đồng chí được cử làm ủy viên dự khuyết Xứ ủy Nam Bộ. Tháng 01 năm 1946, Đồng chí được Trung ương điều ra Bắc, giúp Tổng Bí thư Trường Chinh chỉ đạo Báo Sự thật và Nhà xuất bản Sự thật. Đầu năm 1947, Đồng chí được cử làm Bí thư Văn phòng Thường vụ Trung ương Đảng.

Năm 1948, khi được bầu bổ sung làm Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng và được chỉ định làm Chánh Văn phòng Trung ương, Đồng chí là người làm việc bên cạnh Bác Hồ và các đồng chí trong Thường vụ Trung ương Đảng giúp Tổng Bí thư Trường Chinh giải quyết các công việc hằng ngày của Đảng. Khi các Ban Đảng lần lượt ra đời: Đảng vụ (Tổ chức), Kiểm tra, Dân vận, Tài chính, với cương vị Chánh Văn phòng Trung ương Đảng, đồng chí đã trực tiếp tổ chức xây dựng Văn phòng Trung ương thật sự trở thành cơ quan tham mưu đắc lực của Đảng.

Trong thời gian làm Trưởng ban Đảng vụ từ 1948 - 1950, Đồng chí đã giúp Trung ương Đảng soạn thảo Điều lệ Đảng mới, giúp Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư chuẩn bị về một số công việc liên quan đến tổ chức - cán bộ... góp phần tích cực vào công tác chuẩn bị tổ chức Đại hội Đảng lần thứ II.

Tháng 02 năm 1951, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng, đồng chí được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam, Ủy viên dự khuyết Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương. Năm 1953, Trung ương Đảng quyết định thành lập Ban Cải cách ruộng đất Trung ương do đồng chí Trường Chinh làm Trưởng Ban, Đồng chí Lê Văn Lương được phân công tham gia Ban lãnh đạo Cải cách ruộng đất.

Hòa bình lập lại, năm 1954, Đồng chí giữ chức Thứ trưởng Bộ Nội vụ trong Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tháng 11/1956, Đồng chí được chỉ định làm Bí thư Khu ủy Tả ngạn. Tháng 8/1957, Đồng chí làm Phó Trưởng ban Tổ chức Trung ương. Đầu năm 1959, Đồng chí giữ chức Chánh Văn phòng Trung ương Đảng.

Tháng 9 năm 1960, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng, Đồng chí được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng, được Trung ương bầu vào Ban Bí thư. Năm 1973, Đồng chí được phân công kiêm Trưởng ban Tổ chức Trung ương Đảng. Khi đảm nhiệm vai trò Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Đảng, đồng chí Lê Văn Lương đã có nhiều đóng góp đối với sự nghiệp xây dựng Đảng ngày càng lớn mạnh. Với vai trò chỉ đạo trực tiếp của Đồng chí, Đảng ta đã phát triển được đội ngũ cán bộ có phẩm chất và năng lực, có hệ thống cơ sở Đảng vững mạnh ở các cấp, ngành, địa phương với cơ chế hoạt động ngày càng tiến bộ. 

Đồng chí Lê Văn Lương (thứ hai từ trái sang) thăm một đơn vị pháo cao xạ
bảo vệ cầu Hàm Rồng, Thanh Hóa, ngày 2/1/1968 (Ảnh:TTXVN)

Tháng 12 năm 1976, tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng, Đồng chí tiếp tục được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng, được Ban Chấp hành Trung ương bầu làm Ủy viên Bộ Chính trị. Từ năm 1976 đến năm 1986, đồng chí Lê Văn Lương được Trung ương Đảng, Bộ Chính trị điều động và phân công làm Bí thư Thành ủy Hà Nội. Trên cương vị 10 năm làm Bí thư Thành ủy Hà Nội (giai đoạn 1976 - 1986), đồng chí Lê Văn Lương đã cùng tập thể Thành ủy lãnh đạo Đảng bộ và nhân dân Thủ đô đạt được nhiều thành tích quan trọng trên mọi mặt công tác: chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội, giáo dục, đối ngoại, quốc phòng - an ninh, khoa học - kỹ thuật... trở thành điểm sáng để các địa phương trong cả nước học tập, noi theo.

Đồng chí là đại biểu Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa VI và khóa VII.

Từ năm 1986, Đồng chí không còn tham gia Ban Chấp hành Trung ương, thôi giữ chức Bí thư Thành ủy Hà Nội, nhưng vẫn nhận nhiệm vụ làm công tác tổng kết xây dựng Đảng và công tác cán bộ. Đồng chí đã tập trung trí tuệ, sức lực của mình và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ quan trọng đó.

Đồng chí Lê Văn Lương từ trần ngày 25/4/1995 tại Bệnh viện Quân y 108 Hà Nội, thọ 83 tuổi.

Với gần 70 năm hoạt động và cống hiến cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, đồng chí Lê Văn Lương được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng, Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng và nhiều huân, huy chương cao quý khác.

Kỷ niệm 110 năm Ngày sinh của đồng chí Lê Văn Lương (1912 - 2022), người cộng sản kiên cường, dũng cảm, một cán bộ lãnh đạo xuất sắc của Đảng, là dịp để chúng ta ôn lại cuộc đời hoạt động và những cống hiến to lớn của Đồng chí đối với Đảng và cách mạng Việt Nam. Qua đó, góp phần bồi dưỡng, giáo dục truyền thống cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, để tiếp nối, phát huy những thành quả cách mạng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và các thế hệ tiền bối đã dày công xây dựng, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh và hạnh phúc.

P.TTTT-LLCT