Theo sách “Những chiến sĩ hào kiệt kiên trung-Lưu danh cùng đảng bộ và nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh anh hùng” do Ban Tuyên giáo Thành uỷ Thành phố Hồ Chí Minh phát hành, Luật sư Phạm Văn Bạch sinh ngày 18 tháng 6 năm 1910 tại xã Phước Hảo, quận Châu Thành (nay là huyện Châu Thành), tỉnh Trà Vinh trong một gia đình công chức của Pháp làm việc tại Sài Gòn, sau đó về Châu Đốc – An Giang. Từ nhỏ ông Phạm Văn Bạch học tiểu học ở Trà Vinh, sau đó học trung học tại Cần Thơ và Mỹ Tho. Thời kỳ học trung học, ông đứng đầu nhóm học sinh lãnh đạo biểu tình, đòi thả bốn bạn bị bắt giam vì nghi “làm chính trị”, rồi bãi khóa để tang cụ Phan Châu Trinh cho nên bị nhà trường thuộc địa buộc thôi học cùng với 16 học sinh khác.

Năm 1928 ông cho sang Pháp du học tại khoa Luật của Trường Đại học Lyon. Phạm Văn Bạch có hai bằng đại học là cử nhân Luật và cử nhân Triết học. Năm 1936, ông bỏ vệ được học vị tiến sĩ Luật hạng ưu với đề tài luận án: Cách mạng ruộng đất và thực tiễn Xô-viết.

Trong thời gian học tập, nghiên cứu tại Pháp, Phạm Văn Bạch chịu ảnh hưởng của phong trào cánh tả, hoạt động trong Đoàn Thanh niên Cộng sản ở Lyon, nghiên cứu khá sâu về chủ nghĩa Mác – Lênin. Đặc biệt ông có người bạn gái thân thiết là bà Lucelte Chargnioux – Bí thư Đoàn Thanh niên Cộng sản tỉnh Rhôme, đã giúp ông tìm được những tư liệu quan trọng liên quan đến vấn đề dân tộc và giai cấp để hoàn thành luận án tiến sĩ. Vì vậy sau này khi ông về nước, Đảng Cộng sản Pháp đã bí mật đề nghị Xứ ủy Nam Kỳ theo dõi, giúp đỡ ông, một trí thức có khuynh hướng cộng sản.

Sau khi giành được học vị tiến sĩ Luật học, ông trở lại Nam Kỳ, sống tại Cần Thơ. Dù chưa phải là đảng viên cộng sản nhưng hoạt động tích cực trong phong trào cánh tả, có cảm tình đặc biệt với nước Nga Xô-viết, với chủ nghĩa Mác – Lênin, nên về nước, ông bị mật thám Pháp cho mật thám Nam Kỳ theo đõi, giám sát chặt chẽ.

Tháng 3 năm 1945, Nhật đảo chính Pháp, thành lập Chính phủ Trần Trọng Kim. Phạm Văn Bạch bắt liên lạc được với một số đảng viên cộng sản tại Cần Thơ, trong đó có đồng chí Nguyễn Văn Cái, sau này là Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre. Chính phủ thân Nhật Trần Trọng Kim trưng dụng Phạm Văn Bạch làm Chánh án tỉnh Bến Tre. Ông xin ý kiến của Tỉnh ủy, ông nhận làm Chánh án cho chính quyền Nhật vì ở vị trí này ông có thể giúp đỡ những người cộng sản khi cần thiết.

Cách mạng tháng Tám năm 1945 bùng nổ, đồng chí Phạm Văn Bạch được Tỉnh ủy Bến Tre giao nhiệm vụ tham gia lãnh đạo khởi nghĩa giành chính quyền và cử giữ chức Chủ tịch Ủy ban nhân dân lâm thời của tỉnh. Tháng 9 năm 1945, dồng chí Hoàng Quốc Việt – Thường vụ Trung ương Đảng được cử vào Nam Bộ công tác, đã mời ông lên Sài Gòn giao trọng trách Chủ tịch Ủy ban nhân dân cách mạng Nam Bộ (thay đồng chí Trần Văn Giàu được điều ra Trung ương).

Trong cuộc Tổng tuyến cử đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 06 tháng 01 năm 1946, đồng chí Phạm Văn Bạch được bầu làm đại biểu Quốc hội tỉnh Bên Tre.

Ngày 16 tháng 02 năm 1946, ông được cử làm Trưởng phái đoàn gồm 10 người trong đó có các nhà cách mạng nổi tiếng như Nguyễn Văn Tạo, Ngô Tấn Nhơn, Nguyễn Văn Nguyễn, Ngô Thị Huệ... của Nam Bộ ra Hà Nội báo cáo với Trung ương về tình hình Nam Bộ và chuẩn bị họp Quốc hội khóa đầu tiên. Trong thời gian công tác tại Trung ương, theo sự giới thiệu của các đồng chí Phạm Ngọc Thạch và Ngô Tấn Nhơn, ngày 29 tháng 6 năm 1946 Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì lễ kết nạp đồng chí Phạm Văn Bạch vào Đảng. Đây là vinh dự to lớn của một trí thức cách mạng.

Thời gian công tác tại Trung ương, ông bị bệnh, phải ở lại miền Bắc hơn 2 năm. Tháng 7 năm 1948 ông trở lại Nam Bộ, trực tiếp đảm nhiệm chức vụ Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chính Nam Bộ, kiêm nhiệm chức Bí thư Đảng đoàn cơ quan, được bầu làm Ủy viên Liên Chi ủy Văn phòng Trung ương Cục miền Nam cho đến khi cuộc kháng chiến chống Pháp kết thúc thắng lợi.

Sau Hiệp định Genève, tháng 9 năm 1954, ông tập kết ra Bắc, làm Phó Ban miền Nam của Trung ương Đảng. Từ tháng 01 năm 1955 đến tháng 6 năm 1957, ông làm Thứ trưởng Bộ Nội vụ kiêm Phó Ban Quan hệ Bắc - Nam của Chính phủ. Từ tháng 6 năm 1957, đồng chí Phạm Văn Bạch làm Thứ trưởng Phủ Thủ tướng, Ủy viên Ủy ban kiện toàn tổ chức Trung ương của Chính phủ đến tháng 9 năm 1959.

Đích thân Chủ tịch Hồ Chí Minh giới thiệu và kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa I năm 1959, đồng chí Phạm Văn Bạch giữ chức Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao. Ông giữ trọng trách này 22 năm (1959 - 1981) cho đến lúc nghỉ hưu.

Trong thời gian giữ chức Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, ông đã kiến nghị với Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đề nghị Liên Xô cử các chuyên gia sang đào tạo hai khóa dài hạn (1960 - 1964) trình độ trung - cao cấp về luật cho hàng trăm cán bộ chủ chốt của Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Chính phủ, Ban Nội chính Trung ương, C500 (nay là Học viện An ninh). Các học viên hai khóa học này sau đó trở thành những cán bộ lãnh đạo, chuyên viên nghiệp vụ chủ chốt của hệ thông tư pháp và các ban ngành trong khối nội chính Việt Nam.

Ông còn là thành viên Ủy ban soạn thảo các Hiến pháp 1946, Hiến pháp 1959, Hiến pháp 1980 và hệ thông pháp luật của Nhà nước Việt Nam trước thời kỳ đổi mới.

Trong thời gian tại nhiệm, ông còn được Đảng, Nhà nước giao kiêm nhiệm rất nhiều chức vụ quan trọng khác như: Ủy viên Ủy ban Khoa học Nhà nước phụ trách ngành luật, kiêm Viện trưởng Viện Luật học của Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội Luật gia Dân chủ quốc tế. Khi đế quốc Mỹ trực tiếp đưa quân xâm lược miền Nam, ông làm Phó Chủ tịch rồi sau đó là Chủ tịch Ủy ban điều tra tội ác của đế quốc Mỹ ở Việt Nam. Thời gian này bằng uy tín của mình, ông đã thành lập Tòa án quốc tế xét xử tội ác chiến tranh của để quốc Mỹ đặt tại Brussel, Vương quốc Bỉ. Nhà văn, nhà triết học hiện sinh Jean-Paul Sartre, nhà vật lý thiên tài Albert Einstein và nhiều trí thức nổi tiếng của phương Tây đã tham gia tòa án này.

Năm 1981, đồng chí Phạm Văn Bạch thôi nhiệm vụ và sống tại Thành phố Hồ Chí Minh. Từ tháng 5 năm 1983, ông được hiệp thương giới thiệu làm Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Ông mất ngày 08 tháng 3 năm 1987 và được an táng tại Nghĩa trang Thành phố Hồ Chí Minh.

Ngô Thành Trung